België en Nederland zijn onderverdeeld in provincies. Vroeger was dit voor Frankrijk ook het geval, maar na de Franse Revolutie zijn de provincies afgeschaft en heeft men het land onderverdeeld in departementen. Deze worden in het Frans départements genoemd.
Ten tijde van de Franse Revolutie wilden de machthebbers Frankrijk eerlijker onderverdelen. Daarom moesten de 29 oude provincies verdwijnen. De feodale indeling heeft plaats geruimd voor een nieuwe verdeling op basis van gelijkheid en bereikbaarheid. Er werden 83 departementen gekozen die elk ongeveer even groot zijn. Verder is er ook rekening gehouden met geografische gegevens. De inwoners van één departement moesten vlot overal in hun departement kunnen geraken. Ook de oude indeling van provincies is zo veel als mogelijk gerespecteerd. Dit maakte het gemakkelijker voor de bevolking.
Men is wel afgeweken van de benamingen van de vroegere provincies. Dat is een bewuste beslissing om duidelijk te breken met de feodale oneerlijkheid die heerste. Alle departementen zijn genoemd naar rivieren en gebergten op hun grondgebied.
Op 22 december 1789 is de wet goedgekeurd die de oorspronkelijke 83 departementen goedkeurde. Niet veel later, op 17 februari 1800, heeft Frankrijk prefecten aangesteld om de departementen te leiden.
Je kunt een departement vergelijken met een provincie bij ons. Een departement is de derde bestuurslaag in Frankrijk. Het land, het nationale niveau, staat uiteraard bovenaan. De tweede laag zijn de regio’s en daarna komen de departementen. In totaal zijn er 22 regio’s op het Franse vasteland en Corsica gelegen en 5 op overzeese koloniale gebieden.
Elke departement is onderverdeeld in een aantal arrondissementen. Deze bestaan op hun beurt uit verschillende kantons die een samenvoeging zijn van meerdere gemeenten of steden.
Aan het hoofd van een departement staat de prefect. Hij wordt verkozen door de inwoners van dat departement en vertegenwoordigt de centrale regering.
Op dit moment telt Frankrijk 101 departementen. 96 ervan liggen in Europa, op het Franse vasteland en Corsica. De overige vijf liggen overzees in de kolonies.
Parijs is een speciaal departement omdat dit ook een stad op zich is. Door het grote aantal inwoners is deze onderverdeling wel gerechtvaardigd.
In 1922 heeft men beslist om elk departement naast zijn naam ook nog een nummer te geven. Deze nummers konden dan gebruikt worden om de administratie binnen Frankrijk vlotter te laten verlopen.
Men heeft er niet voor gekozen om van noord naar zuid of van west naar oost te nummeren. In plaats daarvan heeft men een lijst gemaakt van alle departementen. De namen zijn vervolgens alfabetisch gerangschikt en genummerd. Daarom heeft Corsica bijvoorbeeld nummer twee.
Overzeese gebieden hebben een nummer gekregen dat uit drie cijfers bestaat, namelijk 971 tot en met 975.
Doordat er doorheen de jaren nog veranderingen aan de indeling van de departementen zijn aangebracht, is de nummering niet meer helemaal correct. Corsica is bijvoorbeeld in twee departementen verdeeld nu. Deze noemen 2a en 2b.
Wanneer je in Frankrijk een auto ziet voorbijrijden, kun je aan de nummerplaat zien uit welk departement hij komt. Wanneer de nummerplaat voor 15 april 2009 is uitgegeven, vormen de laatste twee cijfers het departementsnummer. Platen die erna zijn gedrukt bevatten deze nummers niet meer. Het departementsnummer is vanaf dan rechtsonder op de plaat afgedrukt.
Ook voor de post zijn de departementsnummers van groot belang. De laatste twee cijfers van een postcode vormen namelijk het nummer van het departement waarin het dorp gelegen is.